Jan Inge Sørbø

Det heiter seg gjerne at nynorsk er så fint i dikt. Men like sant er det at nynorsk er eit skriftspråk som oppmodar til handling og direkte tale – det vrir seg ukomfortabelt både i flagrande abstraksjonar og byråkratisk dress. Sjølv om bokmål og nynorsk etter kvart har nærma seg kvarandre, ligg det altså kultur nedfelt i forskjellane. Tydelegast ser ein det kanskje i utviklinga av den nynorske skjønnlitteraturen frå Ivar Aasens tid til no, og dette er det professor Jan Inge Sørbø fortel om i Nynorsk litteraturhistorie. Verket blir lansert førstkomande måndag, som del av feiringa av Samlagets første 150 år.

– Det er litt av eit verk du har fullført; 680 sider som dekkjer cirka 160 år og 150 forfattarskapar. Gratulerer! Ein tek seg i å lure på kor mange assistentar har du hatt? Alternativt: Kor mange år har du brukt på dette arbeidet?
– Eg har nok ikkje hatt assistentar, men gode hjelparar på forlaget. Eg har arbeidd med dette i vel to år, frå januar 2016.

– Du er altså akademikar av yrke, men som forfattar har du skrive alt frå romanar og dikt til biografiar og essays. Sidan du har eit så breitt samanlikningsgrunnlag: Er litteraturhistorie ein ekstra krevjande sjanger? Kva er den største utfordinga?
– Det er krevjande fordi det er så stort stoff å setja seg inn i. Dette er vel det mest «episke» eg har gjort; det å halda fast på ei, samanhengjande historie samstundes som eg omtaler fleire hundre bøker.

– «Den nynorske utakten er ein sjølvstendig grunn til a skriva om nynorsk litteratur som ein eigen tradisjon» skriv du i føreordet. Korleis har nynorske forfattarar vore i utakt med bokmålsforfattarane?
– Dei har til tider vore litt på tvers av periodane. Dei var i utgangspunktet skeptiske til romantikken, midt i nasjonalromantikken – både Aasen og Vinje. Og dei var store romantikarar på 1910-30-talet, særleg i lyrikken. Dei var også tidleg ute med modernistiske trekk, alt med Uppdal og Vesaas, seinare Jonsson og Olav H. Hauge.

– Du kallar også den nynorske litteraturen er ein slags reiselitteratur. Kva legg du i det?
– Eit viktig motiv for mange nynorske forfattarar er at dei flytter frå bygda til byen, skifter miljø, sosial status og orientering. I denne prosessen brukar dei ofte sansane godt, og fortel om mange miljø og ulike mentalitetar.

– Kor mykje har nynorske salmar betydd for nynorsken som bruksspråk?
– Svært mykje. Både fordi dei innførte ei stor forenkling i salmespråket, og tok inn norsk landskap, ikkje minst kystlandskap. Og fordi dei var ei motvekt mot religiøse rebellar, som gjorde at somme vart redde for heile nynorsk-rørsla.

– Innanfor skjønnlitteraturen har vi sett ei oppblomstring av nynorsk på 2000-talet. Men korleis står det til med nynorsk sakprosa?
– Eg har ikkje skrive om sakprosa i denne boka. Men den nynorske essayistikken er ein av dei viktige sjangrane på nynorsk, og den lever godt framleis.